Kopalnia Soli w Wieliczce to jeden z najcenniejszych zabytków kultury materialnej w Polsce, miejsce, które łączy wielowiekową tradycję górniczą z niezwykłymi walorami artystycznymi. Ten podziemny labirynt korytarzy, komór i jezior solnych od stuleci przyciąga zwiedzających z całego świata, oczarowując ich swoim niepowtarzalnym pięknem i atmosferą.
Historia kopalni
Historia wydobycia soli w Wieliczce sięga neolitu, gdy pierwsi osadnicy zaczęli pozyskiwać sól z tutejszych słonych źródeł. Początki zorganizowanego górnictwa datuje się na XIII wiek, kiedy to w 1289 roku książę Henryk IV Probus wydał przywilej dla Wieliczki, regulujący wydobycie soli. Od tego czasu kopalnia nieustannie się rozwijała, stając się jednym z najważniejszych przedsiębiorstw gospodarczych w kraju.
Przez wieki Wieliczka dostarczała jednej trzeciej dochodów królewskiego skarbca, co świadczy o ogromnym znaczeniu ekonomicznym wydobywanej tu soli. W szczytowym okresie rozwoju, w XVII i XVIII wieku, kopalnia zatrudniała setki górników i była jednym z największych przedsiębiorstw w Europie.
"Kto nie widział Wieliczki, ten nie widział Polski" - to stare powiedzenie doskonale oddaje znaczenie kopalni dla polskiej kultury i tożsamości narodowej.
W 1978 roku Kopalnia Soli w Wieliczce została wpisana na pierwszą Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO, co potwierdza jej wyjątkową wartość dla światowej kultury. Przemysłowe wydobycie soli zakończono w 1996 roku, ale kopalnia nadal funkcjonuje jako unikatowa atrakcja turystyczna i ośrodek leczniczy.
Podziemna trasa turystyczna
Trasa turystyczna w Kopalni Soli w Wieliczce to fascynująca podróż przez historię, geologię i sztukę. Rozpoczyna się od zejścia 380 drewnianymi stopniami do głębokości 64 metrów poniżej poziomu gruntu. Na trasie o długości prawie 3 kilometrów znajduje się 20 komór połączonych korytarzami, ukazujących różne aspekty pracy górników, historii kopalni i zastosowań soli.
Najważniejsze punkty na trasie turystycznej to:
- Komora Mikołaja Kopernika - upamiętniająca wizytę astronoma w kopalni
- Kaplica św. Antoniego - jedna z najstarszych podziemnych kaplic
- Komora Spalone - z ekspozycją dotyczącą zagrożeń pożarowych
- Jezioro Wessel - podziemne słone jezioro
- Komora Michałowice - imponująca przestrzeń z drewnianą konstrukcją zabezpieczającą
- Komora Drozdowice - prezentująca dawne techniki transportu soli
- Komora Janowice - z solnymi rzeźbami krasnali
Kaplica św. Kingi - podziemna perła
Największą atrakcją Kopalni Soli w Wieliczce jest bez wątpienia Kaplica św. Kingi, położona na głębokości 101 metrów pod ziemią. Ta niezwykła świątynia, o wymiarach 54 x 18 x 12 metrów, została w całości wykuta w soli przez górników-artystów. Prace nad jej tworzeniem trwały przeszło 100 lat, od drugiej połowy XIX wieku.
Wnętrze kaplicy zdobią solne rzeźby, płaskorzeźby i żyrandole. Wśród nich wyróżniają się:
- Solna figura patronki kaplicy, św. Kingi
- Płaskorzeźba "Ostatnia Wieczerza" inspirowana dziełem Leonarda da Vinci
- Ołtarz główny z tabernakulum
- Rzeźby papieża Jana Pawła II i kardynała Stefana Wyszyńskiego
- Posadzka przypominająca szachownicę
- Majestatyczne żyrandole wykonane z kryształów soli
Kaplica św. Kingi jest nie tylko miejscem kontemplacji i modlitwy, ale również centrum kulturalnym. Odbywają się w niej koncerty, spektakle teatralne, a nawet śluby i inne uroczystości.
Muzeum Żup Krakowskich
W zabytkowych komorach kopalni mieści się także Muzeum Żup Krakowskich, prezentujące historię górnictwa solnego i życia górników. Ekspozycja obejmuje oryginalne narzędzia górnicze, średniowieczne naczynia do warzenia soli, mapy i dokumenty historyczne oraz modele maszyn i urządzeń wykorzystywanych na przestrzeni wieków do wydobycia soli.
Szczególnie interesująca jest rekonstrukcja średniowiecznego szybu górniczego i komora prezentująca działanie kieratu konnego, który był wykorzystywany do transportu soli na powierzchnię.
Uzdrowisko podziemne
Kopalnia Soli w Wieliczce to nie tylko atrakcja turystyczna, ale także unikatowe uzdrowisko. W 1839 roku lekarz Feliks Boczkowski zauważył niezwykle dobry stan zdrowia wielickich górników i zapoczątkował lecznicze wykorzystanie mikroklimatu panującego w kopalni.
Dzisiaj w komorze Jezioro Wessel działa podziemny ośrodek leczniczy, specjalizujący się w terapii chorób dróg oddechowych i alergii. Powietrze w kopalni charakteryzuje się wysoką czystością, odpowiednią wilgotnością i zawiera cenne mikroelementy, w tym jod i magnez. Podczas sesji leczniczych pacjenci korzystają z inhalacji, ćwiczeń oddechowych i relaksacyjnych pod opieką wykwalifikowanego personelu medycznego.
Legendy i opowieści
Z kopalnią wiąże się wiele legend i opowieści, przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Najbardziej znana jest legenda o węgierskiej księżniczce Kindze, późniejszej żonie księcia Bolesława Wstydliwego. Według tej opowieści, Kinga wrzuciła swój zaręczynowy pierścień do szybu kopalni soli w węgierskim Marmarosz. Gdy przybyła do Polski, poprosiła męża o znalezienie soli w jego ziemiach. Górnicy, kopiąc w Wieliczce, natrafili na bryłę soli, w której znajdował się pierścień Kingi.
Inna legenda opowiada o Skarbniku - duchu kopalni, strzegącym jej skarbów i pilnującym, by górnicy pracowali uczciwie i z szacunkiem dla przyrody. Skarbnik mógł być pomocny dla dobrych górników, ale bezlitosny dla tych, którzy łamali zasady bezpieczeństwa lub próbowali ukraść sól.
Ciekawostki
Kopalnia Soli w Wieliczce to miejsce pełne fascynujących faktów i ciekawostek:
- Łączna długość wszystkich korytarzy wynosi około 300 kilometrów, rozłożonych na 9 poziomach sięgających głębokości 327 metrów.
- Najstarsze zachowane narzędzia górnicze pochodzą z XIII wieku.
- W kopalni panuje stała temperatura około 14-16°C przez cały rok.
- Na przestrzeni wieków kopalnię odwiedziło wielu znamienitych gości, w tym Mikołaj Kopernik, Johann Wolfgang Goethe, Fryderyk Chopin, Dmitrij Mendelejew, Bill Clinton i wielu monarchów europejskich.
- W 2010 roku w kopalni powstał pierwszy na świecie podziemny bungee jumping.
- W komorach kopalni organizowane są koncerty, wystawy, bankiety, a nawet mecze piłki nożnej.
Praktyczne informacje dla turystów
Kopalnia Soli w Wieliczce jest otwarta dla zwiedzających przez cały rok. Zwiedzanie odbywa się w grupach z przewodnikiem i trwa około 2-2,5 godziny. Ze względu na dużą popularność, zwłaszcza w sezonie letnim, warto zarezerwować bilety z wyprzedzeniem przez stronę internetową kopalni.
Zwiedzający powinni pamiętać o wygodnym obuwiu, gdyż trasa obejmuje pokonanie wielu stopni i przejście kilku kilometrów. Temperatura w kopalni jest stała (14-16°C), warto więc zabrać ze sobą dodatkową warstwę odzieży, zwłaszcza latem, gdy na powierzchni jest gorąco.
Do kopalni można łatwo dotrzeć z Krakowa autobusem, pociągiem lub samochodem - podróż zajmuje około 30 minut. W pobliżu kopalni znajduje się parking dla samochodów osobowych i autokarów.
Podsumowanie
Kopalnia Soli w Wieliczce to miejsce, które łączy w sobie walory historyczne, artystyczne, edukacyjne i lecznicze. To żywe świadectwo pracowitości i kunsztu polskich górników, którzy przez stulecia nie tylko wydobywali sól - cenne wówczas „białe złoto" - ale także stworzyli podziemne dzieło sztuki, które zachwyca kolejne pokolenia zwiedzających z całego świata.
Wizyta w Kopalni Soli w Wieliczce to nie tylko lekcja historii i geologii, ale także niezapomniane przeżycie estetyczne i duchowe. To podróż do miejsca, gdzie ludzka praca i natura stworzyły wyjątkową symbiozę piękna i użyteczności.